First topic message reminder :

Tôi yêu em - Puskin
Published on 08/18,2008




Sức "ám ảnh" của thơ Puskin nằm ngay trong cái chiều sâu của tư duy và cường độ của cảm xúc...Đến đây, ta mới ngộ ra rằng, bài thơ là một sự vun đắp cho tình yêu chứ không phải là sự chối bỏ tình yêu.


Я вас любил
Puskin
(Nguyên bản tiếng Nga)
Я вас любил: любовь еще, быть может,
В душе моей угасла не совсем;
Но пусть она вас больше не тревожит;
Я не хочу печалить вас ничем.

Я вас любил безмолвно, безнадежно,
То робостью, то ревностью томим;
Я вас любил так искренно, так нежно,
Как дай вам бог любимой быть другим.

(Bản dịch nghĩa)
Tôi đã yêu em: tình yêu vẫn , có lẽ
Chưa tắt hẳn trong tâm hồn tôi;
Nhưng hãy để nó không làm phiền em nữa;
Tôi không muốn làm em buồn vì cứ điều gì.
Tôi đã yêu em lặng thầm, vô vọng,
Bị giày vò khi bởi sự rụt rè, khi bởi nỗi ghen tuông;
Tôi đã yêu em chân thành như thế đó, dịu dàng như thế đó,
Cầu trời cho em được người khác yêu thương cũng như thế.

(Bản dịch thơ của Thúy Toàn)
Tôi yêu em đến nay chừng có thể
Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;
Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,
Hay hồn em phải gợn sóng u hoài.

Tôi yêu em âm thầm, không hy vọng,,
Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen,
Tôi yêu em, yêu chân thành, đằm thắm,
Cầu cho em được người tình như tôi đã yêu em.
------------------------

Một câu thơ dịch chưa trọn câu mà làm người đọc cứ ám ảnh mãi. Đó là câu: "Tôi yêu em đến nay chừng có thể" trong bài "Tôi yêu em" của Puskin do Thúy Toàn dịch...(HNVC).

Cái hay của văn chương chính là ở sự ám ảnh này. Cần phải thấy rằng, hồn cốt của một bài thơ là ở cái giọng điệu của nó. Năng khiếu văn ở phần tinh tế nhất là năng lực bắt được trúng cái giọng của văn bản mình đọc và tạo ra được giọng đích đáng cho tác phẩm mình viết. Với ý nghĩa đó, trong nghiên cứu cũng như trong dịch thuật, việc bám sát ngôn từ và nắm bắt được cái giọng điệu của nguyên tác bài thơ để chuyển tải nó sang bài thơ dịch là điều quan trọng nhất.

Nguyên tác bài "Tôi yêu em" của Puskin có một giọng điệu thâm trầm, tha thiết, chân thành. Toàn bài thơ chỉ có hai câu lớn, mỗi câu bốn dòng thơ, viết liền mạch. Cũng có thể xem, bài thơ có 2 phần, mỗi phần được bắt đầu bằng cụm từ "Tôi yêu em", tạo nên cái giọng điệu khẳng định của cả bài thơ, đồng thời là chìa khoá để khám phá tình cảm ẩn chìm phức tạp và những rung động tinh tế trong tâm hồn của nhà thơ. Bản dịch của Thuý Toàn, sở dĩ, hàng chục năm nay đã được xem là bản dịch thành công và đã được nhiều thế hệ bạn đọc yêu mến, thuộc lòng phải chăng vì đã chuyển tải được cái "hồn cốt" của nguyên tác (Я вас любил).

Dòng thơ mở đầu Я вас любил: любовь еще, быть может, cụm từ Я вас любил được Thuý Toàn dịch Tôi yêu em. Đúng ra phải dịch là Tôi đã yêu em (thời quá khứ), nhưng cái tài hoa của người dịch là vừa không bỏ sót cái ý nghĩa thời quá khứ (Tôi đã yêu em), lại vừa chuyển tải được nhiều lớp tình cảm ẩn chứa trong tâm hồn nhà thơ trong hiện tại. Tình yêu nhà thơ dành cho người yêu là một tình yêu có quá trình (đến nay), có thử thách nhưng vẫn chưa tắt (В душе моей угасла не совсем;-ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai). Đó là một tình yêu chân thành, đằm thắm nhưng không được đáp đền, không biết nói cùng ai (âm thầm, không hi vọng), một tình yêu rụt rè và có cả ghen tuông nên càng mãnh liệt, cồn cào...hễ có dịp là bật mở.

Cụm từ chừng có thể nghe có vẻ "chưa Việt lắm", nhưng nếu đặt trong sự liền mạch của 4 câu đầu, câu thơ dịch không làm ảnh hưởng đến "tinh thần" cơ bản của nguyên tác; Hình ảnh "ngọn lửa tình" vốn không có trong nguyên tác mà do dịch giả thêm vào. Có lẽ được gợi ý từ động từ tắt như nhiều người đã nghĩ đến. (Xem thêm: 'Я вас любил' - 'Tôi yêu em', bài thơ không hình ảnh - Ngô Tự Lập Nguồn http://www.evan.com.vn/News/phe-binh/dich-thuat/2007/04/3B9AD789/).

Tuy nhiên, cái sự thêm vào này cũng không ảnh hưởng đến ý nghĩa câu thơ bởi đây là cách nói ẩn dụ đã quá quen thuộc. Theo logic giãi bày tình cảm: Tôi đã yêu em... nhưng.... Tôi đã yêu em...Cầu trời cho..., dường như nhân vật trữ tình muốn thông báo một sự việc "rút lui", tự chối bỏ niềm say mê, tự mình dập tắt ngọn lửa tình yêu đang nồng cháy... Nhân vật trữ tình giãi bày tâm trạng vừa theo logic của lý trí, vừa theo mạch cảm xúc. Nhưng lý trí là bề ngoài, cảm xúc nhà thơ thì cứ cuồn cuộn chảy, bất chấp cả logic. Ngọn lửa ấy "càng dập, càng nồng". Cảm xúc của nhân vật trữ tình bật lên như một điệp khúc Tôi yêu em!

Qua sự giãi bày của nhân vật trữ tình, ta thấy có sự mâu thuẫn giữa cảm xúc và lý trí. Lý trí bảo: Nhưng không để em bận lòng thêm nữa, /Hay hồn em phải gợn sóng u hoài.../Cầu cho em được người tình như tôi đã yêu em. Còn cảm xúc muốn: Tôi yêu em chân thành, đằm thắm.

Ta không biết gì nhiều về tình cảm của cô gái, nhưng nhân vật trữ tình thì hình như không được thanh thản và giữa họ như có điều gì bất ổn, trở ngại. Những trạng thái cảm xúc: rụt rè, âm thầm, không hi vọng, hậm hực lòng ghen...vốn là những biểu hiện rất CON NGƯỜI. Ghen tuông bao giờ cũng là bạn đồng hành của tình yêu. Nét nổi bật ở nhân vật trữ tình là tình cảm chân thành, đằm thắm và rất đỗi cao thượng.

Câu thơ cuối, Cầu cho em được người tình như tôi đã yêu em, thật bất ngờ. Khiêm nhường và tế nhị, tha thiết và mãnh liệt. Mâu thuẫn giữa lý trí và tình cảm trở nên gay gắt. Tưởng như vô lý mà lại có lý. Dường như ngọn lửa tình không những chẳng tàn phai mà còn ngùn ngụt cháy. Câu thơ cuối của Puskin thật độc đáo. Người dịch đã nắm bắt và chuyển tải một sự đồng điệu giữa câu thơ của Puskin với câu ca Quan họ trong bài Giã bạn để dịch nên câu thơ tài hoa này:
Người về em dặn câu rằng
Đâu hơn người kết, đâu bằng đợi em.

Puskin thường không "trang sức cầu kì", không dụng công xây dựng hình ảnh, ít sử dụng các biện pháp tu từ. Sức "ám ảnh" của thơ Puskin nằm ngay trong cái chiều sâu của tư duy và cường độ của cảm xúc...Đến đây, ta mới ngộ ra rằng, bài thơ là một sự vun đắp cho tình yêu chứ không phải là sự chối bỏ tình yêu.

ng` ta 1459 roi` dau ra so' do the

.............

dap ta a`

vo~ mom` ne`

sao

nhao` vo coi ai hon ai

biet' the' thi` xin tha mang. di

vay chet' di muon' chet' theo kiu~ nao`

oke

cui` si~ nhuc.

si~ nhuc mi ne`